Po rozpadzie związku małżeńskiego, czy też nieformalnego związku rodziców dziecka, diametralnie zmienia się sytuacja życiowa rodziny. Niekiedy rodzice, czy też inne osoby wychowujące dziecko, nie potrafią dojść do porozumienia w zakresie opieki na dzieckiem czy też sposobu i częstotliwości utrzymywania z nim kontaktów. Oczywiście nie zawsze brak porozumienia jest wynikiem zachowania i działania obojga rodziców. Zdarza się, że tzw. „spór” generuje tylko jeden opiekun dziecka. W takich sytuacjach często dochodzi do utrudniania, a nawet uniemożliwiania dziecku kontaktowania się z drugim rodzicem. Przybiera to różnorodną postać, np. poprzez fizyczne odseparowanie dziecka od drugiego rodzica, niszczenia ich wzajemnej więzi czy indukowania dziecku negatywnych przekonań na temat drugiego rodzica. Jest to przemoc, określana jako alienacja rodzicielska i ma destrukcyjny wpływ na psychikę dziecka, a z jej konsekwencjami dziecko mierzy się przez całe życie. wają też sytuacje zupełnie odwrotne – kiedy jeden z rodziców po rozpadzie związku przestaje angażować się w wychowanie dziecka i nie wykazuje w tym zakresie żadnej inicjatywy. Co do zasady każda z tych sytuacji negatywnie wpływa na rozwój dziecka i jego dobrostan, dlatego też ustawodawca przewidział kilka rozwiązań prawnych, które mają przywrócić pożądany, z punku widzenia dobra dziecka, stan. Dzisiejszy wpis będzie poświęcony tematyce dotyczącej uregulowania kontaktów z dzieckiem.
W myśl art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przez kontakty z dzieckiem należy rozumieć w szczególności spotkania z dzieckiem, bezpośrednie porozumiewanie się z nim oraz utrzymywanie korespondencji. Oprócz drugiego rodzica prawo to przysługuje rodzeństwu, dziadkom, a także innym osobom, jeżeli przez dłuższy czas opiekowały się dzieckiem. Kontakty są prawem i obowiązkiem zarówno rodzica jak i dziecka. Są niezależne od władzy rodzicielskiej. To oznacza, że nawet rodzicowi pozbawionemu władzy rodzicielskiej może przysługiwać prawo do kontaktu z dzieckiem. Jest ono dobrem osobistym zarówno rodzica, jak i dziecka dlatego podlega ochronie prawnej. Utrzymywanie kontaktów ma niebagatelne znaczenie, albowiem przyczynia się do rozbudowywania, podtrzymywania i pielęgnowania wzajemnej więzi emocjonalnej, która stanowi istotny element w procesie wychowywania oraz kształtowania osobowości i psychiki dziecka.
Sposób i częstotliwość utrzymywania kontaktów zależy od wielu różnych aspektów, a w szczególności od wieku dziecka, jego stanu zdrowia, dotychczasowego sposobu opieki nad dzieckiem, więzi emocjonalnej pomiędzy dzieckiem a rodzicem jak również miejsca zamieszkania dziecka i osoby uprawnionej do kontaktu. Kontakty z dzieckiem mogą odbywać się w miejscu zamieszkania dziecka, albo poza nim, bez lub w obecności głównego opiekuna, czasami również w obecności kuratora sądowego.
Najbardziej pożądaną sytuacją jest wzajemne porozumienie rodziców co do formy i zakresu kontaktów, które nie wymaga formalizacji. Jeśli jednak osiągniecie takiego porozumienia napotyka przeróżne trudności, jest kilka sposobów, aby uregulować kontakty z dzieckiem. Zdecydowanie najszybszym i najtańszym z nich jest mediacja, która jest doskonałą alternatywą dla procesu sądowego. Mediacja odbywa się poza sądem, w warunkach komfortowych dla stron. Z mojego doświadczenia wynika, że stronom niejednokrotnie udaje się przy pomocy mediatora i wsparciu pełnomocników wypracować satysfakcjonujące dla obu stron porozumienie. Należy również pamiętać, że mediację można wszcząć nie tylko na etapie przedsądowym, ale również na każdym etapie postępowania sądowego. Ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd ma moc ugody sądowej. Niezależnie od mediacji, rodzice mogą również zawrzeć ugodę przed sądem.
W sytuacji braku możliwości wzajemnego porozumienia, bądź też niepowodzenia mediacji, kontakty dziecka z drugim rodzicem można uregulować przy pomocy sądu. Wniosek o uregulowanie kontaktów należy wnieść do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Przedmiotowy wniosek powinien wskazywać m.in. sąd, do którego jest kierowany, imię i nazwisko a także adres wnioskodawcy i uczestnika postępowania (najczęściej jest to rodzic, u którego dziecko stale przebywa). W piśmie należy wskazać propozycję terminów i form realizacji kontaktów. Wniosek podlega opłacie sądowej w wysokości 100,00 zł.
Uregulowanie kontaktów z dzieckiem kształtuje się odmiennie w sytuacji, gdy rodzice zamierzają wziąć rozwód i mają wspólne małoletnie dzieci. W związku z tym, że celem wyroku rozwodowego jest kompleksowe unormowanie spraw rozwodzących się małżonków oraz ich małoletnich dzieci, sąd w takim przypadku rozstrzyga zarówno o władzy rodzicielskiej jak i o kontaktach z dzieckiem. Jeśli jednak oboje małżonkowie złożą zgodny wniosek, sąd może zaniechać orzekania o kontaktach.
Należy również pamiętać, że rozstrzygnięcie o kontaktach jak i o władzy rodzicielskiej może zostać zmienione przez sąd w każdym czasie.
Formalne uregulowanie kontaktów ma tę zaletę, że określa prawa i obowiązki rodziców oraz dziecka, wprowadza ład, systematyczność i przewidywalność. Formalne uregulowanie kontaktów pozwala również skorzystać z innych narzędzi prawnych i zdyscyplinować rodzica w sytuacji, kiedy ten nie wywiązuje się z zwartej ugody lub nie stosuje się do orzeczenia sądu. W takim bowiem przypadku można wszcząć tzw. „egzekucję kontaktów” ale o tym w następnym wpisie.
Skomentuj